Konuşan El Sanatları

Metin MERCİMEK

KİLİMİN DİLİ

HİÇ GÖRDÜNÜZ MÜ GÖNÜL ELİNİ 

DOKUR DANTEL GİBİ SENİ BENİ

KİLİM ÖRMEK DUYGU SANATIDIR

KİMSE ÇÖZEMEZ BÖYLE DESENİ.

DİLLER SUSAR, RENKLER KALBİ OKŞAR

İLHAM GELİR DÜŞÜNCELER BAŞLAR

İP CANLANIR, ÖZLEMLE BİRLİKTE

DESEN SEMBOLLEŞİR, DUYGU COŞAR.

ASKERİ BEKLER SARI RENGİNDE

ONA MEKTUP YAZAR İPLER İLE

DESEN VE MOTİF MESAJ VERİNCE

DUYULUR SESLER, KİLİM DİLİNDE.

SİYAHA BOYANIR TEL TEL İPLİK

KAPANIR İLİK GÖRÜNMEZ MEKİK

KIRIK KALP ŞEKLİNİ ALIR MOTİF

SARILIR ETRAFI İLMİK İLMİK.

NE İPLİK NE DESEN BİR SES VERMEZ

GÖNLÜNDEKİ YARDAN HABER GELMEZ 

DUYGUSUZ DOKUNAN BİR KİLİMLE

ÖREN KİŞİ MURADINA ERMEZ.

2 Mayıs 1995

 (“Kilis’ten Damlalar” şiir kitabımdan)

İnsanoğlunun dili sustuğu zaman elleriyle, gözleriyle, kalemleriyle, notalarıyla konuşur ve iletilmesi gereken düşüncelerini her ne şekilde olursa olsun mesajlarla hedefe ulaştırır.

Kadın ve genç kızlarımız, toplumsal statülerini, istek ve beklentilerini, ifade eden duygularını kilim üzerinde desen ve motiflerle göstermiş ve evlerimize bir sıcaklık getirmişlerdir. Ayrıca iğne oyalarını öylesine güzel işlemişler ki, renk ve desenlerle karşı tarafa mesajlar vermiş ve çeyizlerinin vazgeçilmez bir süsü oluşturmuşlardır. 

Genelde kilim dokuyan kızlar, kilimi dokurken onunla konuşur. Bazen ümitlerini, bazen sevinçlerini, bazen üzüntülerini, bazen hüzünlerini, bazen de gözyaşlarını ortaya koyar. Çünkü kilimler ümitleri, aşkları ve nice hasretleri anlatır. Özellikle kilimin rengi, deseni onu dokuyanın yüreğinde saklı olan sesini ortaya koyar. Bu duyguların hepsi Kilim ören kızların hepsinde mevcuttur. 

Ülkemizde dokunan kilimlere bir göz attığımız zaman, bunu ihtiva eden ipliklerin koyun yünü, pamuk, dokuma özelliğine göre deve ve at yünü, bazen de keçi kılı kullanıldığını görmekteyiz. Bu saydığımız iplikler ise kök boyalarla yapıldığı için renkler yıllarca solmadan kalabiliyor. Daha çok taze  ceviz kabuğu, hardal otu ve dağ lavantasının demir kazanlarda günlerce kaynatılmasıyla çeşitli renkler elde edilir.

Anadolu kültürümüzde kimi zaman heybe, kimi zaman çadır, kimi zamanda seccade olan kilimlere işlenen motifler, mutlaka bir anlam ifade etmekte ve bu anlamlarıyla birlikte renkler de büyük bir rol oynamaktadır. Kilimler bu cıvıl cıvıl renklerle neşeyi, mutluluğu, bazen de koyu renklerle hüznü, yası ve hasreti yansıtır. Bu konuda yorum yapan uzmanlara göre, dokunan kilimlerde, mavi rengi asalet ve ihtişam sembolü, kötülüklerden korunmak için sarıyı, dünya sıkıntılarından korunmak için siyahı, saadeti ile kırmızı, zenginliği için de yeşil rengi kullanmışlardır.

Anadolu insanının gönlünde  öylesine saklı motifler var ki, bu motifler, sadece kilimde değil, çorapta, çantada ve mendilde de kendini göstermektedir. Unutmayalım ki, diller susmuş olsa da eller hiç bir zaman susmaz. Tıpkı kilim ve çeyiz eşyalarının örüldüğü gibi...